Sanktuarium Matki Bożej Brzemiennej w Gdańsku Matemblewie
aaaWśród wielu kościołów, zwłaszcza tych, które są maryjnymi sanktuariami, jak np. te w Trąbkach Wielkich, Swarzewie, Wejherowie, coraz bardziej wyróżnia się nieco młodsze sanktuarium maryjne w Matemblewie. W kaplicy na leśnym wzgórzu czczona jest od ponad 200 lat, Figura Matki Bożej Brzemiennej. Słynący łaskami wizerunek Maryi pochodzi z XVIII wieku i, jak wskazują najnowsze badania, od samego początku otaczany był wyjątkową czcią przez Kaszubów i mieszkańców Gdańska.
aaaPoczątki sanktuarium matemblewskiego są owiane legendą. Przekaz o rodowodzie ludowym mówi, że pewien stolarz, mieszkaniec Matarni, w czasie srogiej zimy, podczas szalejącej zamieci, wyruszył pieszo do odległego o 10 km Gdańska, aby sprowadzić lekarza dla oczekującej rozwiązania żony, której stan zdrowia znacznie się pogorszył. W trakcie tej wędrówki ów człowiek tracił stopniowo siły, aż upadł z wycieńczenia.aWówczas - jako człowiek głębokiej wiary - zaczął się żarliwie modlić, błagając Boga o ratunek dla siebie, obłożnie chorej żony i jeszcze nienarodzonego dziecka.
Nagle pojawiła się przed nim oświetlona niezwykłym światłem piękna postać brzemiennej Niewiasty. Powiedziała mu, że może spokojnie wracać do domu, bo żona już urodziła mu syna i czuje się dobrze. Stolarz zawrócił z drogi i ostatkiem sił dotarł do domu. Tu uradował się wielce, gdy stwierdził, że jest tak, jak mu oznajmiła tajemnicza postać.
aaaO cudownym wydarzeniu stolarz opowiedział kilka dni później cystersom w oliwskim opactwie, którzy jego opowieść uznali za wiarygodną. Ponadto postanowili uczcić to wydarzenie wystawieniem kapliczki. Wieść o nim szybko obiegła okolicę. Na miejscu widzenia zaczęli zbierać się wierni. Większość z nich stanowiły kobiety, które bądź nie mogły urodzić dzieci, bądź spodziewały się potomstwa. Każda z nich - zgodnie z istniejącym zwyczajem - przynosiła ze sobą woreczek z ziemią, z której z czasem powstał okazały kopiec. Na szczycie wzgórza, pośrodku śródleśnej i uroczej doliny w Matemblewie, cystersi wznieśli drewnianą kapliczkę, a w niej umieścili figurę Maryi.
aaaFigurę Matki Bożej Brzemiennej historycy sztuki nazywają Madonną z Matemblewa lub Madonną apokaliptyczną. Ta wykonana z drzewa modrzewiowego, polichromowana rzeźba, przedstawia postać brzemiennej niewiasty o wymiarach: wysokość 185 cm, szerokość 90 cm.
aaaCechy stylistyczne figury pozwalają przypuszczać, że powstała ona w drugiej połowie XVIII wieku, prawdopodobnie w pracowni snycerskiej cystersów oliwskich lub też w którymś z warsztatów gdańskich. Warto w tym miejscu podkreślić, że jest to dzieło dobrego artysty, o którym niestety nic bliższego nie wiemy .
aaaPostać Maryi stoi w kontrapoście, charakterystycznym esowatym wygięciu. Odziana jest w czerwoną suknię z prostym owalnym wycięciem przy szyi i podwiniętymi rękawami.Zza głowy i z tyłu pleców osuwa się w dół ciemnobłękitna szata, której jeden z końców opada z prawego ramienia do wysokości kolan. Twarz Madonny o przymkniętych lekko oczach, pogrążona w zamyśleniu, okolona jest krótkimi brązowymi włosami. Na Jej głowie znajduje się mała złota korona, zaś wokół głowy „wieniec z gwiazd dwunastu”. Prawą rękę Maryja przyciska do piersi, podtrzymując skraj szaty, zaś w lewej trzyma lilię. Stopy Madonny są bose, prawą wspiera na półksiężycu, lewą depcze głowę węża - szatana. Cała postać promieniuje subtelnie ukazanym pięknem macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny.
aaaKaplica z figurą Matki Bożej Brzemiennej usytuowana jest na kopcu o wysokości ok. 9m i promieniu ok. 6m. z dużym spadkiem ze wszystkich stron. Jest to sztucznie usypane wzgórze, o czym świadczą, dostrzegalne do dzisiaj w pobliskiej dolinie, ślady wgłębienia po wydobytej ziemi na jego wykonanie. Obecnie kopiec otaczają łukiem stare lipy w liczbie 12, nieco dalej rośnie 20 modrzewi, których wiek ocenia się na około 250 lat. Biorąc pod uwagę amfiteatralny układ lip, kompozycję modrzewi oraz usytuowanie samego wzgórza na tle doliny w układzie starego lasu, należy stwierdzić, że mamy tu do czynienia z celową i starannie zaplanowaną kompozycją przestrzenną - przypuszczalnie z inspiracji cystersów z Oliwy - jeszcze w drugiej połowie XVIII wieku. Całość została pomyślana jako miejsce przyszłego kultu maryjnego.
Oprócz wieku drzew okalających kaplicę, innym argumentem, potwierdzającym autentyczność czasu powstania sanktuarium, jest umocowana na dachu kaplicy (prawdopodobnie przeniesiona tu z pierwotnej drewnianej kaplicy) chorągiewka z wybitym monogramem „MARYJA” i datą 1769.
aaaW okresie międzywojennym matemblewskie sanktuarium wierni odwiedzali raczej indywidualnie. Chociaż z testamentu drugiego biskupa gdańskiego K.M. Spletta, związanego z Oliwą od pierwszych lat XX wieku, można wnioskować, że do Matemblewa udawały się procesje z obrazami i feretronami, oraz że odbywały się tutaj uroczystości odpustowe.
aaaWażnym momentem historii matemblewskiego sanktuarium było uroczyste poświęcenie w dniu 15 sierpnia 1953 roku odnowionej figury Matki Bożej. Staraniem ówczesnego proboszcza parafii Brętowo - ks. Stefana Sikorskiego, dokonano gruntownej konserwacji zabytkowej figury. Po poświęceniu, w uroczystej procesji, przeniesiono ją do kaplicy na leśnym wzgórzu, przy udziale licznych rzesz wiernych.
aaaPocząwszy od 1960 roku, kiedy to proboszczem parafii w Brętowie został ks. Kazimierz Krucz, wzgórze z kaplicą w Matemblewie, zaczyna zmieniać swój wygląd i nabierać cech charakterystycznych dla diecezjalnego sanktuarium.
aaaHistoryczne znaczenie dla rozwoju sanktuarium w Matemblewie miało podjęcie decyzji o budowie przy kaplicy z figurą Matki Bożej Brzemiennej Diecezjalnego Domu Samotnej Matki im. Jana Pawła II wraz z kościołem i zapleczem dla parafialnego duszpasterstwa. Ks. kan. Kazimierz Krucz zainspirowany historią Zakonu Ducha Świętego , wsparty słowem zachęty i błogosławieństwem ówczesnego biskupa sufragana gdańskiego - ks. bpa Tadeusza Gocłowskiego oraz radą środowisk zatroskanych obroną poczętego życia, w 1984 roku podejmuje pierwsze kroki, zmierzające do realizacji tego dzieła. Po trzech latach trudnych negocjacji i starań, w roku wizyty Ojca św. Jana Pawła II w Gdańsku, za zgodą władz, rozpoczyna się u stóp kaplicy, budowa tego „wielkiego dzieła”. Dom ten od samego początku - zgodnie ze słowami ks. bpa Gdańskiego T. Gocłowskiego z listu do wiernych z dnia 1.03.1987 roku - budowany jest jako pomnik upamiętniający tę niezwykłą wizytę Ojca św. w Gdańsku.
aaaKaplica na leśnym wzgórzu w Matemblewie stała się też ulubionym miejscem odwiedzanym przez zakochanych, narzeczonych i młode pary. Odczytując ten znak, kapłani pracujący w sanktuarium, proponują młodzieży udział w (przygotowujących do życia w małżeństwie i rodzinie) Warsztatach Matemblewskich, a także Nocnych Czuwaniach Młodych (w październiku) i Festiwalu „Młodzi i Miłość” (w czerwcu). Na co dzień miejscem formacji młodych skupionych wokół sanktuarium jest Wspólnota Czystość Serca.
aaaSanktuarium Matki Bożej Brzemiennej to miejsce, które liczni obrońcy życia poczętego od lat uważają za źródło inspiracji i mocy. Maryja - Ta, która wyśpiewała w domu św. Elżbiety swe radosne Magnifikat Bogu dawcy życia - uczy nas tutaj, jak głosić, u końca XX wieku, Ewangelię życia. Dlatego właśnie w Matemblewie odbywają się spotkania i zjazdy grup „pro life”, składane są przyrzeczenia duchowej adopcji dziecka poczętego, tu wreszcie przeprasza się Boga za grzechy przeciwko życiu.
ks. kan. Wiesław Wiśniewski
Kustosz Sanktuarium
Matki Bożej Brzemiennej
